Monday, February 19, 2007

PAGBAGSAK NG ULAN

PAGBAGSAK NG ULAN
RICHARD P. MORAL JR.

Halika kaibigan,
sabay tayong maliligo ng ulan,magtatampisawan tayo,
magbababad sa ilog at kapagka bumaha
ay hintayin nating humupa ito;

Pupunta tayo sa madamung bukirin
at doon natin hintaying tumila ang ulan,
magpalibut-libot at magpagulong -gulong sa gitna ng damuhan,
magsisigawan at magtatawanan kasabay
ang kulog at kidlat...

Halika kaibigan,
gagawa tayo ng kastilyong lupa,magtatakbuhan
tayong kasama ang hangin at mag-aawitan kasabay
ang pagbagsak ng ulan...

Gagawa tayo ng bangkang papel
at bigla ay ilalagay sa ibabaw ng tubig,
kasabay ng pag-anod ay ang pagtakbo
ng panahong kaybilis...

Malilimutan man natin ang masayang gawain, ngunit kaibigan
ang kabataang ating nilandas
ay kukulaya't atuloy na itatatak sa diwa't puso
hanggang sa tayo'y mawalay...

Ganyan ang buahay, kaibigan
mga bata tayong naglalaro sa lilim ng ulan
at pagkatapos nito'y sisikat ang haring araw,
daratal at magniningning ang liwanag ng bukas...

Magkaminsa'y nasusugatan tayo nadarapa sa gitna
ng kaligayahan, ngunit ang pagbangon ay andiyan na sa atin
at bukas makalawa,kasabay ng pagbagsak ng ulan ay titiklop naman tayong naaagnas sa bawat patak....

Thursday, February 8, 2007

NAKABIBINGING KATAHIMIKAN (Maikling Kuwento)

NAKABIBINGING KATAHIMIKAN
NI RICHARD P. MORAL, JR.

Ilang hakbang na lang at mararating ko na ang gusaling aking pinapasukan...ilang tulo ng pawis na lang at mararamdaman ko na ang sumisigid at nakakagaang pakiramdam ng aircon na unti-unting humahagod sa naiinitang katawan...papag-alabin at sisindihan ang lamig na nagkakanlong sa hibla ng aking buhok, sa himaymay ng aking laman at kalauna'y sasabog ang suwabeng hinahanap ng katawang pagal sa kakalakad mula sa makipot na eskinita, sa masangsang na estero, mula sa nagigitgitang mga jeepney, sa rumaragasang paa ng mga tao, sa mga busina ng mga naglalakihang bus, ten wheelers, sa silbato ng mga pulis patola, hiyawan ng mga sidewalk vendors, uwang ng mga nakadistenong barker malapit sa terminal ng mga mauusok na taxi, sa mga nakakatisod na bato...ngayo'y nasa harap ako ng gusali...ilang palapag...binibilang ko sa sarili...nguni hindi ko matantiya...sinasabad ako ng mga alulong ng ambulance, ginugulat ako ng mga naglalagari at nagmamartilyong construction worker, sinusundot nila ang nag-iisip kong utak para mawala sa ulirat at malunod sa kawalang malay, hanggang sa sumutsot sa pandinig ang mga nanonoot na tagsing ng boses kalye hanggang sa ako'y mabulabog at mawala na sa katinuan ang aking pagbibilang. Dati rati nalalaman ko kung ilang malalapad na kuwarto at opisina mayroon ang establisementong ito, nguni ngayo'y kinakain ng mga napudpod na alikabok sa daan ang mga numerong yaon, ang mga hugis at tekstura ng mga silid na yaon, ang mga mababangong pigura ng lamesa, upuan, dingdig at kung anu-ano pa. Nguni sa aking pag-iisip ay may biglang sisibol sa isang guwang, at ako'y mapapatda, matutulala...Nguni hahakbang ako papasok...mabagal, para bagang may nakalawit na kung ano sa aking paa habang bumibilis ang salisihan ng jeep, sidewalk vendors, ng mga MMDA, ng mga abalang kaluluwa...bumubugso...parang kumakalansing ang kadenang nakagapos sa lipakin kong mga paa. Nag-iibayo ang aking damdamin habang sumusulyap sa tinatariking semento ng gusali...mga nakabkab nang aspalto dulot ng mga ligaw na bala, pukpuk ng bato, ulan, init ay lumulusot ang banyagang diwa...tigib...lumalakbay sa malayong lupain at idinuduyan ang mga ligaw na ala-ala...nalalaglag...nalalagas...
...........
Ilang gabi ng bumubulwak ang matitinis na putukan sa bukid...lumiliwanag ang kagubatan tuwing binabalot nang umuugong na hagibis ng bala...umiilaw nguni panandalian lang...sumusulpot-sulpot at bigla ring nawawala...ilang gabi na at palaging ganyan ang naririnig namin sa bukid...anila'y away tribu lang daw... nangangalap ako minsan ng mga haka-haka sa aking kapitbahay kung bakit lubha yata ang kanilang alitan at pati ang mga lumang armalayt ay kanilang nagagamit...kung bakit pati ang mga bangkaw ay lumilipad sa kalawakan at dumadagit ng mga kawawang katawan, ang mga pana'y naglipana sa katawan ng kahoy...kung away tribu ito ay tiyak kong hindi ganito ka dugo! nguni sila'y sumsabat...
“away tribu lang yan....matatapos din yan...”
nguni ilang gabi na ang nagwakas ay hindi pa rin natatapos ang putukang pumupunit sa karimlan...
“baka nga away tribu lang talaga yan...nguni may kaba ang aking damdamin”
May kung anong sundot akong naramdaman, may kung anong pintig...madalas kasing nagtatagal ang away tribung ito ng mahigit tatlong buwan, at sa tatlong buwang ito'y di kaginsa-ginsa'y nadadamay ang aming pook, may mga natatamaan ng mga lumilihis na bala, ligaw na pana, galang mga bato na kadalasa'y ipinapalaman sa tirador ... at kung tutuusi'y talagang kami ang nabibiktima...
Narinig ko minsan kay Ka Dencio...
“ Tayo ang pinupunterya niyan, kahapon pumunta ako sa bundok, sinuri ko kung ilang patay na ang nakahandusay, kung ilang puno na ang nawasak at nabuwal ng ilang gabing ratratan, nguni sa laking gulat ko'y nakita kong nagtatawanan ang mga walang hiyang tagabundok na yun, ang kanilang mga armas ay direktang tumutugpa sa paanan ng bukid, diretsong patungo dito! Dito sa ating pook! sinasadya nila! mga Demonyo!”
May poot natural! sinong hindi mapopoot sa ibinalitang kahungkagan ng mga tagabundok ni Ka Dencio. Ang putuka'y magtatagal pa ng tatlong buwan o mahigit kaya...ang ngatngat ng armalayt ay ilang gabi naming makakaniig...kung minsa'y balisa ang gabi...kung minsa'y walang natutulog sa amin, takot na baka tamaan ng balang makamandag, takot sapagkat paano na ang bukid na aming sasakahin...ang paggapas, sayang naman! Kaya nga unang baitang lang ang natapos ni Tatay, si Inay ay wala talaga...hihingalin ka kung ikaw ay lulusong sa nayon...hahapuin...at higit sa lahat pagtataya ng buhay mo sa alanganin...
Ilang dekada na nilang ginagawa ang pagpapaulan ng bala, dati'y akala ng mga ninuno nami'y away tribu!
“away tribu lang yan”
hanggang sa nataga at napasa sa amin...
Sino ba naman ang gustong maglakad habang padapa sa damuhan...hindi na nga pala lakad yaon! sinong gustong pumasok dahil sa kagagapang ay nadumihan na ang uniporme at pantalon? Kaya naaawa ako kay Dutay, bunso namin...siya'y nasa gilid ng dingding parati, nakasuksok, siya'y takot lumabas, takot maglaro ...ayaw makihalubilo at baka siya'y matulad daw kay Lota...nabasag ang bungo...bumulwak ang dugo sa kanyang harapan dahil natamaan ng galang bala...Nakakaawa...nakakalungkot...nakakahabag...
nguni kailangan naming manatili dito, kinakailangan naming ibuhos ang dugo sa aming sakahan...ang lipaking paa, gasgas na kamay, gulanit na mukha, kamay at balat na sinunog ng araw. Minsan narinig ko mula kay Ka Berting...

"Ang mga taga-bundok na yan, gusto lang tayong palayasin, gusto tayong paalisin na't iwan ang lugar na ito! kaya tayo inuulan ng takot! ng bala! hangal sila! hindi tayo lalayas!"

Nguni naiisip ko kung ilang palay ang magagapas at mapapalakas ng buto, makapagbibigay ng lakas sa pook namin, makakadagdag ng tapang at paniniwala na matatapos ang kahungkagang ito, kung malilipol lang namin ang taga bundok! kung masasawata lamang namin ang kanilang mga pandigmang gamit! mapapasakamay at susunugin! Di sana'y maligaya kaming nanghuhuli ng tutubi, ng maria kapra sa katihan...Nguni isang malaking kahibangan ang iniisip ko! isang pantasyang tanging may pusong nagmamalasakit sa lupang sinasaka lamang ang nakababatid! tanging sila lamang!...
Sayang!...
Ilang kabang palay pa ang maiimbak at muling ipupunla sa linang? Ilang mga paang gusgusin pa ang tatapak sa tubigan at maglulunoy sa init ng araw? masasayang lamang ang mga ito, tulad ni ka Taryong nawili sa pamimitak sa kanyang linang at kinagabiha'y nahagip ng pana ng mga netibong tagabundok kasama ang kanyang kalakian...
Nais minsan namin ang sumuko at bitiwan ang aming paniniwala at labanan ang tribong yaon, nais namin minsang sumigaw sa hangin, sa parang, sa tumana! nguni hindi pa nadudusta ang aming paniniwala! hindi namamatay ang aming panampalataya! hindi nalulupig ang halaga ng buhay...at kami naniniwala na ang pagdanak ng dugo'y hindi solusyon.
nguni...naisip ko hanggang kailan?!!!
Kailan ba namin maririnig ang katahimikan? katahimikang bumibingi sa nababaog naming tenga!
.........
Nilusong ko ang ilang lalawigan, nilakbay sakay ang imahinasyon...ngayo"y bumabalik ako, nguni kinakatok ng nakaraan, ng aming pook, kumakawil ang kadena ng nakalipas, kumakalansing!
..........
Nakapagtataka ang magdamag, natapakan ko ang talahib, saksi ang buwang malamlam isang gabi habang umuungol ang kuwago sa di kalayuan, baon ang pangarap na doon sa malayong pook mahahanap ang bagong buhay...nababagabag ako! "oo", mahirap iwanan ang himbing na himbing mong pamilya, nahihimbing sapagkat tuwing gabing malamlam ang buwan, humihina ang putukan, aywan ko ba basta! panahon ito ng pagtakas...habang umiiyak at umaatungal ang hangin ay nilakdaw ko ang parang, sinuong ko ang baging, tinalunton ko ang pilapil, tinawid ang saluysoy, inaliw ako ng alitaptap...
Isang gabing marikit!
Isang gabing noon ko lamang narinig sa aming pook...nakabibingi...nakabibinging katahimikan...
.........
Dito'y panibagong alulong ng kalikasan ang aking nararamdaman...at kumawala ang malakas na buntong hininga sa aking dibdib.."hindi ko nahanap ang katahimikan, wala! wala dito sa Maynila ang nakabibingi at masarap na katahimikang humahagod sa pandinig!"

Nakapasok na ako sa gusali, pasakay na ako ng elevator papuntang 35th floor...nakapagpasya ako! isang pasyang malaon ko nang pinag-isipan...bumuntong hininga ako...tama! sabay pindot ng buton...habang pumapasok sa aking tenga ang kumukurot na alingasngas ng papataas nang elevator.

Saturday, February 3, 2007

SLASH AND BURN

SLASH AND BURN
Ni Richard P. Moral, Jr.


Piak pa ang bukid sa may tumana
habang laslas pa ang umagang
bumabalot sa kawalan,
isang dipang liwanag ang sa aki'y tumingin.
sa kanan ng dambuhalang kawaya'y
sumisigid ang kahapon, sa hanging umaanas-as,
sa lawiswis ng mga sapang natutuyot
sa mga dahong nalalagas at nahuhulog sa humihingal na lupa'y
unti-unting kumikislap ang liwanag,
Alam kong nadadama ko ang alikabok
ng kahapon, naaaninag ko ang patay nang Nayon...
sa ugat ng mga punong tadtad ng talim...
Sa mga sabog at wasak nang pakpak ng mga alitaptap
sa mga magagaspang na bato ng kabukiran
nakalatag ang uhaw na mukha ng bukid,
nakabuhaghag ang bangkay na mga tanim...
Putol ang mga punong matatag at malakas
putol sa kadahilanang slash and burn ang pinagmulan!
putol habang wakwak ang nakakalbong burol!!!

Subalit humihinga siyang winawaksi ng panahon,
bumubulong ang burol sa walang malay na mga taon!
dumadaing habang sinusuyod ng panahon.
humihikbi kasama ang mga bituin tuwing hatinggabi,
lumuluha sa mga kaluluwang ligaw!
Pagas! tuyot! walang buhay!
bubunuin isang araw ang pagkabkab ng lupa,
kakalkalin ang pusod nito't huhukayin
hanggang sa madusta ang paligid,
mamahinga ang gulod
at habang lumulubog ang araw,
sumisipol ang burol sa kalangitan
humihingi ng isang pahinga...
Isang mahabang pagkakatulog
sa mainit at maalinsangang "slash and burn".